AKDENİZ BÖLGESİNİN BÖLÜMLERİ VE ÖZELLİKLERİ
Bu dersimizde akdeniz bölgesi bölümleri ve illeri, akdeniz bölgesinin bölümleri nelerdir, akdeniz bölgesinin bölümlerinin özellikleri gibi konuları ele alacağız.
ANTALYA BÖLÜMÜ:
Genişliği 150
km kadar olan bir şerit biçimindedir ve Antalya Körfezinin iki yanında
bulunur.Manavgat Çayı vadisinden başlar ve Köyceğiz Gölü’nün batısına kadar
uzanır.İç kesimi Batı Toros sıralarını kapsar ve Sultan Dağlarının kuzeyine
kadar gider.
İlk Çağda bu
bölümün kıyıları boyunca , her biri birer kültür ve uygarlık merkezi olan birçok
kalabalık kent sıralanıyordu.Bunlar, Akdeniz ülkeleri arasında kıyı boyunca
yapılan ticaret sayesinde zenginleşmişlerdi.Fakat bu ticaret yolunu önemini
kaybetmesi üzerine,zaten iç kesimlerden aşılması zor olan dağlarla ayrılmış olan
kıyı kesimi zamanla sapa bir yöre haline gelmiş ve eski kentler terk edilerek
birer harabeye dönüşmüştür.
Bu bölüm,Doğu
Akdeniz’in en derin çanaklarından biri olan Antalya Körfezi’nin iki yanında
uzanan Batı Toroslarla kaplıdır.Bu sıraların doğuda Geyik Dağ ve Dedegöl Dağı
gibi bazı dorukları 3000 metreye ulaşır.Batıda Teke yöresinde Akdağlar, Bey
Dağları ,Çiçekbaba gibi dağlar ve bunlar arasında yüksek platolar,havzalar yer
alır.İç kesimi en yüksek doruğu Eğirdir Gölü kıyılarında ki Barla
Dağı’dır.Dağlar arasında ki çukurlardan bazıları alüvyal ovalar halindedir,
bazıları ise göllerle kaplıdır.Bölümün , göl bakımından zengin olan bu kuzey
kesimine GÖLLER YÖRESİ denir.Acıgöl, Burdur,Eğirdir,Kovada ve Beyşehir gölleri
ile yörenin dışında kalan Suğla Gölü , bu kesimde toplanmış göllerin
başlıcalarıdır.İlginç bir şekle sahip olan Isparta yakınındaki Gölcük de
buradadır.Gölcük , geniş bir volkanik çukur içinde suların toplanmasıyla
oluşmuştur.Bu çukurun ortasında da daha yeni lavlardan oluşan genç bir volkan
konisi yükselir.Göller Yöresindeki Beyşehir ve Eğirdir göllerinin suları
tatlıdır.Bunun nedeni Beyşehir gölünün fazla suları dere yardımıyla Suğla gölüne
ve Eğirdir gölünün fazla sularını Kovada gölüne taşınmasıdır.Kovada gölünün
dibinde ve kenarlarında fazla suları yutan düdenler vardır.Kovada gölünün fazla
suları bu düdenler sayesinde yeraltından Aksu ırmağına karışır.
Bu bölümde de
kireç taşları geniş alan kaplar.Bu nedenle karstik şekillerin yaygın olması , bu
bölümün başlıca özelliklerinden biridir. Kayalar üzerinde çeşitli biçimler
gösteren lapyalar , çözünme ve çökme yolu il oluşmuş dolinler,vadi biçiminde
olan uvalar , geniş polyeler , turizm bakımından ilgi çeken mağaralar, yer altı
suları ve düdenler bu bölümde em çok rastlanan karstik şekilleridir.
Bu bölümde
alüvyal düzlükler fazla yer tutmaz.Bunların en genişleri Acıpayam ve Isparta
ovaları ile birer polye tabanı olan Elmalı ve Korkuteli ovalarıdır.Kıyı
kesiminde Dalaman , Köyceğiz , Kumluca , Aksu , Manavgat ovaları ve üzerinde
Antalya şehrinin bulunduğu traverten taraçalar yer alır.
Antalya
Bölümü’nün kıyı kesiminde kışlar ılık geçer.Bu mevsimde ayların ortalama
sıcaklığı 9C-13C civarındadır.30 40 yılda bir hava sıcaklığının –5 dereceye
düştüğü görülür.Yıllık yağış miktarı konuma ve bakıya göre 700-1200 mm arasında
değişir.Bu yağış miktarının yarısından çoğu kışın düşer.Yaz mevsimi sanki 5-6 ay
süren bir kuraklık dönemidir.Bu mevsimde sadece Manavgat Çayı gibi karstik
kaynaklarla ve dağlardaki karlarla beslenen bazı akarsular bol su
taşıyabilir.Kıyı şeridinde , belli bir yüksekliğe kadar maki toplulukları ve
kızılçam koruları görülür.Daha yüksek yamaçlarda ve dağlarda meşe , köknar ve
sedir ormanları görülür.
Bölümün
nüfusu , Adana nüfusunun yarısı kadardır.Ortalama nüfus yoğunluğu Türkiye
Ortalamasının altındadır.Bununla beraber kıyı şeridinin bazı yöreleri daha yoğun
nüfusludur.İç kesimdeki bazı yörelerde yoğunluk oldukça azdır.Kentleşme oranı da
bu bölümde daha düşüktür.Bölümün en büyük kenti Antalya’dır.
Antalya ,
kıyı kesiminin ortasında derin bir körfezin sonunda yer alır.Göller Yöresi’nin
ve İç Batı Anadolu’ya Akdeniz’e bağlayan yerde kurulmuş eski bir yerleşmedir.
Kıyı kesimini
öteki kentsel yerleşmeleri daha küçüktür.Bunların başlıcaları:Teke kıyılarında
batıdan doğuya doğru Köyceğiz, Dalaman ,Fethiye , Kalkan ,Kaş, Kale ,Finike
,Kumluca ve Kemer’dir.Her biri yazın kalabalık birer turizm merkezi olan bu
yerleşmeleri Antalya’nın doğusundaki kıyı şeridinde yine birer turizm merkezi
olan Serik ,Side ,Manavgat izler.
Antalya
Bölümü’nde ekonominin temeli TARIMA dayalıdır.Fakat tarımsal üretimden sağlanan
gelir,Adana Bölümü üretiminin yarısından azdır.Bunun nedeni tarım alanlarının
dar olmasıdır.Bölümün kıyı kesimi ile iç kesimi arasında toprak
ADANA BÖLÜMÜ:
Adana bölümü
Akdeniz Bölgesinin en büyük bölümüdür.Bölüm Manavgat Çay’ının denize döküldüğü
yerden Suğla Gölü’nün doğusuna kadar çekilecek bir hat ile Antalya Bölümünden
ayrılır.Bölümün başlıca şekilleri Orta Toroslar, Taşeli Platosu ve
Çukurova’dır...
Orta Toroslar
bölümün kuzey kısmını kaplarlar.Taşeli platosundaki Bolkar Dağları ile başlayıp
Kuzeydoğu yönünde Aladağlar, Tahtalı ve Binboğa dağları ile devam eder.Aladağlar
ve Bolkarlar üzerinde yüksekliği 3500 metreyi aşan yerler vardır.Bölgenin en
yüksek noktası Bemirkazık Tepesidir yüksekliği 3756 metredir.Bu bölge Aladağlar
üzerinde bulunur.Orta Toroslar’a göre daha alçak olan Nur Dağları İskenderun
Körfezinin doğu kıyılarına paralel uzanırlar ve Güneydoğu torosların
başlangıcını oluşturur.Nur dağları ile Binboğa Dağları, Çukurova’nın kuzeyinde
birleşerek Uzunyayla platosuna kadar sokulur.
Bölümde Orta
Toroslar kuzeyden ve doğudan bir yay gibi uzandığından ulaşım zordur.Bu iş için
bazı geçitler kullanılır.
Çukurova -
Gülek Geçidi : Bolkarlar ve Aladağlar arasında
Silifke Ovası
- Sertavul Geçidi : Bolkarlar üzerinde
Amik Ovası -
Belen Geçidi : Nur Dağları üzerindeki.
Bölümün
batısındaki Taşeli Platosu geniş yer tutar.Bu alan kalkerlidir ve taşlık bir
görünüme sahiptir.Bu platoda kireç taşlarının erimesi ile oluşan karstik
şekillere sıkça rastlanır.Karstik Şekillerin en ünlü örnekleri.
Cennet ve
Cehennem Obrukları : Silifke’nin doğusu
Mağaralar :
Mersin, Alanya ve Anamur’da...
Taşeli
platosu ülkemizin en tenha bölgelerindendir.Çok az insan yaşar.Bu plato Göksu
Nehri ve kolları tarafından derin vadilere ayrılmıştır.Güney yamaçları dik bir
şekilde denize iner.
Yurdumuzun en
büyük ovası ve verimli ovalarından Çukurova ve Amik Ovası bu bölgededir.Çukurova
bir delta ovasıdır.Amik Ovası ise Nur dağlarının güneyinde bulunur ve Doğu
Afrika’dan başlayıp K.Maraş’a kadar uzanır ve bu ova dünyanın en büyük graben
alanı üzerinde yer alır.Bölümdeki diğer düzlükler ise Silifke, Seyhan, Ceyhan,
Kahraman Maraş ve İslahiye Ovalarında...
Bölümün kıyı
kesimlerinde Akdeniz İklimi, iç kısımlarında ve Toroslar’ın yüksek kesimlerinde
ise Karasal İklim görülür.Bitki örtüsü Akdeniz İkliminin bitki örtüsü olan
makiler ve iğne yapraklardan oluşan ormanlardır.İç kesimlerde de bozkırlar yer
alır.Dağların 2000m yüksekteki kesimleri Dağ çayırları bulunur. Bu çayırlarda
yaylacılık yoğundur.
Bölümde
Seyhan, Ceyhan ve Asi gibi önemli nehirler bulunur.Bu nehirler üzerinde barajlar
bulunur.Bu barajlar sayesinde ülkemize elektrik sağlanır. Seyhan’ın ve Ceyhan’ın
suları kışın karların erimesi ile sık sık taşar ama kurulan barajlar bu taşan
suları büyük ölçüde kontrol altına almaktadır.
Seyhan Nehri
: Seyhan Barajı
Ceyhan Nehri
: Aslantaş ve Menzelet Barajı yer alır.
Seyhan ve
Ceyhan gibi Göksu da döküldüğü yerde delta oluşturmuştur.Asi nehri ise kaynağını
ülkemizden değil de Lübnan’dan alır ama sınırlarımız içinde denize dökülür ama
üzerinde doğal göl yoktur.
Adana
bölümünde Antalya Bölümünden daha fazla nüfus vardır ve nüfus Çukurova ve Amik
ovası civarında yoğunlaşarak Taşeli platosunun boş kalmasını sağlamıştır.
Adana bölümün
en gelişmiş ve en kalabalık şehridir.Yurdumuzun önemli bir kültür, ticaret ve
tarım bölgesidir.Adana önemli yollar üzerinde olduğundan gelişmesi hızlanmıştır
aslen en önemli neden Çukurova’dır.Tarım Çukurova’nın Seyhan nehri üzerindeki
Seyhan Barajı tarafından sulanmasından dolayı son yıllarıda tarımsan üretim
artmış ve tarıma dayalı sanayiler gelişmiştir.
Adana’da
başlıca Çelik, Kimya, Gübre, Sigara, Tarım alet ve makineleri, çırçır ve prese,
metal eşya, dokuma, giyim, bitkisel yağ, unlu mamuller ve çimento sanayi
bulunur.Ayrıca Adana için yumurtalık hayati bir önem taşır çünkü buraya Irak’ın
Kerkük bölgesinden borularla petrol taşınmaktadır.Bu ve bunun gibi sebeplerden
dolayı devamlı göç alan Adana sürekli büyür.Ayrıca pamuk tarımında çalışmak
üzere Doğu ve Güneydoğu Anadolu bölgelerinden Çukurova’ya mevsimlik işçi gelir.
Bölümün tek
şehri tabiî ki de Adana değil.Adana’dan sonra Mersin bölümün en büyük yerleşim
birimidir.Mersin sahip olduğu limanı ile ülkemizin en önemli ihracat limanı
konumundadır. Bu modern limanımızdan özellikle yaş sebze ve meyve ihraç edilir.
Ayrıca bu limandan Kıbrıs ile Mersin arasında gemi seferleri düzenlenmektedir.
Mersinin
gelişimine büyük katkı sağlayan ülkemizin önemli petrol rafinerilerinden olan
Ataş Petrol Rafinerisi bulunur.Bunun dışında Taşucu’na bağlı kağıt fabrikası da
bu ilimizdedir.Mersinde ekonominin gelişmesi ve ihracatın artması için ilk
serbest bölge kurulmuştur.
Merkezi Amik
ovasının güneyinde yer alan ve Antakya olan Hatay tarihi bir şehrimizdir.Tarihi
açıdan büyük önemi vardır.Çünkü 1.Dünya Savaşından sonra bir süre Fransız
himayesinde kalmıştır fakat daha sonra 1937’de özerklik kazanmış ve 1938
bağımsız Hatay Devleti kurulmuştur.Fakat bu devlet kendi şekilde bağımsız
yaşamayı değil anavatan Türkiye’ye katılmayı uygun görmüştür.1939 da Hatay
Meclisinin aldığı bir karar ile bu bölge ülkemize katılmıştır.
Hatay
komşumuz Sureyi ile aramızda büyük sorunlara yol açmaktadır.Buranın kendilerine
verilmesi gerektiğini savunan Suriye hala bu isteğinden vazgeçmemiştir.
İskenderun
ilimiz kendi adını taşıdığı bir körfezde bulunur.Önemli bir limanımız olan
İskenderun kara ve demir yolları ile Doğu Anadolu ve Güney Doğu Anadolu
bölgelerine bağlanır.Bu yüzden önemli bir liman haline gelen İskenderun’da
Batmandan boru hatları ile taşınan petrol depolanır.Ayrıca ülkemizin en büyük
demir-çelik fabrikası burada bulunur ( demir,çelik zam haberini ver )
Dondurması ve
Fransızlara verdiği mücadele ile ünlenen ve bu mücadele sonunda adına Kahraman
eklenen, bölümün kuzeydoğusunda kalan ilimiz Maraş bölümün önemli bir
şehridir.Ayrıca ağaca ve bakıra dayalı el sanatları çok gelişmiştir.
Adana
Bölümü’nün diğer yerleşim merkezleri : Kilis, Osmaniye, Tarsus, Kozan, Kadirli,
Ceyhan, Kırıkhan ile Alanya, Silifke Anamur ve Dörtyol’dur.
Toprağın
verimli ve iklimin elverişli olması nedeni ile halkın başlıca geçim kaynağı
Tarımdır.Sulama imkanlarına bağlı olarak yılda 2-3 kez ürün alınabilir.Başlıca
tarım ürünleri pamuk, turunçgiller, susam, yer fıstığı, soya fasulyesi, buğday,
zeytin ve muzdur.
Çukurova :
Pamuk
Dörtyol :
Portakal
Kilis :
Zeytin
Anamur ve
Çevresi : Muz İle tanınmıştır.
Ayrıca son
yıllarda sulamanın gelişmesi ile Çukurova’da mısır da üretilmeye başlanmıştır.
Hayvancılık
ise çok yaygın değildir ama en çok küçük baş hayvancılık ve bunların arasında da
en çok kıl keçisi yetiştirilir.
Yer altı
kaynakları ise...
Krom : Orta
Toroslar, Nur Dağları
Linyit :
Kozan ve Karaisalı
Demir : Kozan
ve Gülnar
Kurşun –
Çinko : Bolkar Dağları
Diğer Coğrafya Notları, Testleri ve Videoları için Tıklayınız