DOĞU ANADOLU BÖLGESİNİN YERYÜZÜ ŞEKİLLERİ
Bu dersimizde doğu anadolu bölgesinin yüzey şekilleri, doğu anadolu bölgesinin yüzey şekilleri hakkında bilgi, , doğu anadolu bölgesinin dağları, doğu anadolu bölgesinin platoları gibi konuları ele alacağız.
Bölgenin
ortalama yükseltisi 2000 - 2200 m arasındadır. Ortalama yükseltisi en fazla olan
bölgemizdir. "Türkiye'nin çatısı" olarak isimlendirilir.
Bölgenin en
alçak yeri olan Iğdır Ovası (850m) dahi İç Anadolu'nun ortalama yükseltisine
yakındır.
Erzurum Ovası
1800 m , Yüksekova 2200 m yükseltiye sahiptir. Bölgede yer alan ovaların
ortalama yükseltisi 1500'dir.
Bölgede
bulunan dağlar, doğu-batı doğrultusunda ve üç sıra halinde uzanırlar. Dağlar
arasında ise çöküntü ovalan yer alır. Bölgenin kuzeyinde, batıdan doğuya doğru
Çimen, Kop, Allahuekber ve Yalnızçam Dağları uzanır. Orta sırada Munzur (Mercan)
Dağları, Karasu-Aras Dağları ve Ağrı Dağı bulunur. Güneyde yer alan dağlar ise
Güneydoğu Toroslar, Bitlis Dağları, Buzul (Cilo) Dağlarıdır. Bu dağlar üçüncü
jeolojik zamanda Alp-Himalaya orojenik sisteminin uzantısı olarak kıvrılma
sonucu oluşmuştur. Bölgede Van Gölü'nün kuzeyinde kuzeydoğu-güneybatı yönünde
uzanan kırık hattı boyunca Nemrut, Süphan, Tendürek, Ağrı (5137m) volkanik
dağları uzanır. Ağrı Dağı Türkiye'nin en yüksek noktasını oluşturur.
Bölgede
kıvrım dağları arasında yer alan çöküntü ovaları da doğu - batı yönünde uzanır.
Bu ovalardan Elbistan, Malatya, Elazığ, Bingöl, Muş, Van, Yüksekova ve Başkale
güneyde, Erzincan, Tercan, Aşkale, Erzurum, Pasinler, Horasan, Kağızman, Iğdır
ovaları kuzeyde bulunur.
Bölgede
platolar da geniş alan kaplar. Erzurum-Kars platosu Doğu Anadolu'nun en geniş
plâtosudur. Bundan başka Fırat ve kolları tarafından parçalanmış plato görünümü
kazanmış yüksek yaylalar oldukça fazladır.
Bölgedeki yer
şekillerinin başlıca etkileri:
Yükseltiden
dolayı sıcaklık değerleri düşmüştür.
Tarım
ürünleri düşük sıcaklığın etkisiyle daha geç olgunlaşır.
Tarım ürün
çeşidi azdır.
Bölgede yüzey
şekillerine bağlı olarak Kuzey-güney doğrultusunda ulaşım zordur.
Ulaşım
Doğu-batı yönünde daha kolaydır. Türkiye'de ulaşım ağının en seyrek ve en
elverişsiz olduğu bölgedir.
Ekilebilen
alanlar azalmıştır.
Sanayi de
gelişmediğinden halk daha çok tarım kesiminde çalışmaktadır.
Dolayısıyla
Türkiye'de tarımsal nüfus yoğunluğu en fazla olan bölgemizdir. Hidroelektrik
potansiyeli en yüksek akarsular bu bölgemizdedir. Gerçek sıcaklık ile
indirgenmiş sıcaklık arasında farkın en fazla olduğu bölgedir.
Gerçek
yüzölçümü ile izdüşümü yüzölçümü arasında da farkın en fazla olduğu bölgedir.
Yer şekilleri
ve iklimin olumsuz etkisinden dolayı tarımsal faaliyet gelişmemiştir.
Bölgede
birinci ekonomik faaliyet hayvancılıktır.
İklim ve
Bitki Örtüsü Kış mevsimi uzun ve soğuktur.
Sıcaklık
-40°C'ye kadar düşer. Yaz mevsimi ise sıcak ve kısadır. Sıcaklık 20°C nin
üzerine çıkar. Kış mevsiminde yağışlar genelde kar şeklindedir ve hiç erimeden
uzun süre yerde kalır. Yıllık sıcaklık farkı 30°C den fazladır. Bölgenin
güneyine ve batısına doğru gidildikçe sıcaklık ortalamaları artar (enlem ve
yükseltinin azalmasıdır).
Karasallığın
etkisiyle en fazla yağış yazın, en az yağış kışın düşer (Erzurum-Kars Bölümünde)
Yıllık ortalama 500-600 mm yağış alır. Buharlaşma az olduğu için bu yağış
yeterli olur. Bölge, İç Anadolu'dan
daha yüksekte olduğundan daha fazla yağış alır.
Kışlar karasallığın etkisiyle daha sert geçer. Doğal bitki örtüsü steptir. Ancak
yaz yağışları sebebiyle çayır şeklindedir. Yağışın fazla olduğu dağlık
bölgelerde ormanlar vardır. Türkiye orman varlığı bakımından 5. büyük
bölgemizdir. Iğdır Ovası, Doğu Anadolu Bölgesi'nin en az yağış alan yeridir.
Buranın yıllık yağış, ortalaması 250 mm'nin altındadır. Buna karşılık Iğdır
Ovası, alçakta bulunmasından dolayı kış mevsimi daha ılık geçer. Burada bu
sebepten dolayı mikroluma özellik gösterir ve pamuk yetişir.
Diğer Coğrafya Notları, Testleri ve Videoları için Tıklayınız