Türkiye'de Rüzgarların Oluşturduğu Yer Şekilleri
Coğrafya Türkiye'de Rüzgarların Oluşturduğu Yer Şekilleri
Bu dersimizde rüzgarların oluşturduğu aşındırma ve biriktirme şekilleri, rüzgar aşındırma ve biriktirme şekilleri, rüzgarların oluşturduğu yer şekilleri gibi konuları ele alacağız.
Yeryüzünü şekillendiren etkenlerden birisi de rüzgârlardır.
Rüzgârların yeryüzünün şeklini değiştirebilmesi, yarı kurak bir
iklimin varlığına, bitki örtüsünün çok az ve seyrek oluşu ile hızına
bağlıdır. Bunların yanı sıra kayaların fiziksel parçalanma sonucunda
daha küçük boyutlu toz, kum, çakıl gibi gevşek unsurlardan oluşan
maddelere dönüşmüş olmalıdır. Aynı zamanda zeminin kuru ve gevşek
unsurlarının birbirlerine tutturulmamış olması da gerekir. Rüzgâr bu
gevşek maddeleri havalandırarak taşır. Taşıdığı maddeleri sert
yüzeylere çarparak aşındırır ve gücünün azaldığı ya da bittiği yerde
biriktirir. Rüzgârlar; ülkemizdeki yarı kurak, delta ve alçak kıyı
alanlarında çeşitli şekiller oluşturmuştur. Yıllık ortalama 100
mm'nin altında yağışa sahip kurak alanlara çöl denir.
Çöller, rüzgârın aşındırma ve biriktirmede egemen olduğu alanlardır.
Ülkemizde çöl özelliği gösteren böyle bir alan yoktur. Ancak yarı
kurak koşulların hüküm sürdüğü ve bitki örtüsünden yoksun ya da
tahrip edilmiş alanlar vardır. İç Anadolu Bölgesi'nde Tuz Gölü
güneyindeki Karapınar çevresinde, Kayseri'ye bağlı Develi-Sultansazlığı'nda,
Batı Anadolu'da Akhisar ve Akselendi ovasında, Doğu Anadolu'da İğdır
Ovası'nda yalnızca rüzgârın biriktirme şekillerinden olan kumullar
bulunurlar. Sultansazlığı dışında kalan yerler tarım alanlarıdır. Bu
tarım alanlarında setleme ve otlama-ağaçlandırma yapılarak kumul
aşındırması ve ilerlemesi engellenmiştir.
Ülkemizdeki kara kumullarının yanı sıra, alçak kıyılarımızdaki plâj
ve deltalarda kıyı kumullarına rastlanır. Bunlar; İğneada, Kumköy (Kilyos),
Şile, Ketken sahilleri, Sakarya nehri ağzı-Karasu arası, Sinop'ta
Sarıkum, Karabiga-Gönen deltası arası, Karacabey kuzeyinde Kocasu
deltası, Kızılırmak deltası, Yeşilırmak deltası, İzmir'de Çeşme ve
Ala-çatı plajları, Antalya çevresindeki kıyılarda, Göksu deltası,
Çukurova deltası kıyılarında görülür. Kıyılarımızdaki kumsallarda
dalga ve akıntıların taşıyıp getirmiş olduğu kumlar, rüzgârlar
tarafından kıyı bölgesinden içerilere doğru taşınarak kumul sırtları
ve tepeleri oluşturmuştur. Bunlardan hareketli kumulların üzeri
genelde çıplak, hareketsiz, sabit kalan ölü kumulların üzeri ise kum
sazları ve otlarla kaplıdır.
Diğer Coğrafya Notları, Testleri ve Videoları için Tıklayınız