Türkiye'de Tarım
Coğrafya Türkiye'de Tarım
Bu dersimizde türkiye'de tarım ürünleri, türkiye'de tarım haritası, türkiye'de tarım sektörü, türkiye'de tarım coğrafya, türkiye'de tarım ürünlerinin dağılışı, türkiye'de tarım konu anlatımı, türkiyede tarım kpss gibi konuları ele alacağız.
Ülkemiz Tarımının Genel özellikleri
Ülkemiz 1980'li yılların başlarına kadar bir tarım ülkesiydi. Ancak
bu tarihten sonra tarım dışındaki diğer etkinliklerden, özellikle
sanayi ve hizmet faaliyetleri ön plâna geçmiştir. Buna rağmen halen
çalışan nüfusun yarısından fazlası tarımla uğraşmaktadır. Bunun yanı
sıra tarıma ayrılan toprakların dağılışında az da olsa önemli
gelişmeler olmuştur. Verimli tarım arazileri ve alüvyal taban
toprakları, sanayi ve yeni yerleşmelerin istilâsına uğrarken, tarıma
uygun olmayan alanlardan meralar ve orman olması gereken alanlar
tarıma açılmıştır.
İklim (yağış miktarı ve sıcaklık), yükselti ve denizden uzaklık gibi
coğrafî faktörlerin yanı sıra Türkiye'de tarım; toprak cinsi,
toprağın işlenmesi ve bakımı, sulama, gübreleme, tohum kalitesi ve
ıslahı, makineleşme, tarımı destekleyen kuruluşlar, ulaşım ve
pazarlama gibi bazı faktörlerin de etkisindedir.
Tarımsal alanların dağılışı
Dağlık, arızalı ve eğimli bir özellik sunan ülkemiz arazisinin
arazi kullanma kabiliyet sınıflarına göre %34,6'sı tarıma elverişli
araziler (I, II, III, IV. Sınıf araziler), geriye kalan %65,4'ü
tarıma elverişli olmayan araziler (V, VI, VII, VIII. Sınıf
arazilerden meydana gelir. Tarıma uygun olan I. ve II. sınıf
araziler genellikle sorunsuz ve her çeşit ürünün ekilip, dikilmesine
ve yetişmesine elverişlidir. Ülke arazisinin %15,3'ünü oluşturur.
III ve IV. sınıf araziler ise, taşlık, eğim, erozyon gibi
problemleri olan ancak sürekli olarak bazı toprak koruma ve ıslah
önlemleri ile tarıma elverişli olan arazilerdir. Ülke arazisinin
%19,3'ünü oluşturur. Tarıma uygun olmayan arazilerden V. sınıf
araziler taşkına da uğra-yabilen ancak meyve bahçesi olarak tarıma
ayrılan alanlardır. %0,2 ile ülke arazisinde en az yer kaplayan
arazileridir. VI. sınıf araziler genellikle mera ve otlak olarak
kullanılmaya elverişli arazilerdir (%13.4). VII. sınıf araziler çoğu
kez orman arazileri ya da orman kapsamında bulunan arazilerdir
(%47.6). VIII. sınıf araziler ise, ülke arazisinin %4,2'sini
oluşturulan tarımsal değeri olmayan bataklık, kayalık, tuzlu
alanları ifade eden işe yaramayan arazilerdir
Tarımsal alanların coğrafî dağılışı
Ülkemizde kuru tarım İç ve Güneydoğu Anadolu ile Trakya'da
yaygındır. İç ve Güneydoğu Anadolu bölgeleri ülkemizin tahıl
ambarıdır. Belli başlı tarım arazilerini, Doğu Anadolu'da Malazgirt,
Ağrı, İğdır, Muş, Erzurum, Erzincan, Elâzığ, Malatya ovaları;
Akdeniz Bölgesi'nde Antalya ve Çukurova; Ege Bölgesi'nde Bakırçay,
Gediz, Küçük Menderes ve Büyük Menderes ovaları; Marmara'da
Erge-ne'nin yanısıra Güney Marmara Bölümü'ndeki Gönen, Karacabey,
Bursa, İnegöl ovaları; Karadeniz Bölgesi'nde Bafra, Çarşamba delta
ovaları ile Kızılırmak, Yeşilırmak, Sakarya gibi büyük akarsuların
geniş taban arazilerinde ve Suşehri, Tokat, Erbaa, Niksar, Merzifon,
Tosya ovaları oluşturur.
Başlıca Tarımsal Ürünlerimiz:
1. Tahıllar: 1950'li yıllarda Türkiye'de ekili-diki-li
arazilerin %80'ninde tahıl tarımı yapılmakta idi. Son yıllarda
tarımın ana karakteri değişmemekle beraber, tarım alanlarının sanayi
alanlarına dönüşmesi ile bazı değişmeler yaşanmaktadır. Belli başlı
tahıl ürünlerimiz arasında buğday, arpa, mısır, pirinç; ayrıca
çavdar, yulaf, darı üretimi sayılabilir.
Buğday: Çimlenme döneminde yağış, olgunlaşma ve hasatta sıcaklık ve
kuraklık ister. Halkın temel besin maddesi olan ekmeğin hammaddesini
oluşturan buğday, ülkemizdeki tahıl arazilerinin %70'ini oluşturur.
Doğu Karadeniz Bölümü'nde yazların yağışlı geçmesi ve Kuzeydoğu
Anadolu'da sıcaklığın çok düşük olduğu yüksek alanlar dışında kalan
ovalarda buğday yetişir. Özellikle Orta Anadolu'da ekilir. Bunun
nedenleri arasında buğdayın bozkır (step) alanlarındaki iklim
koşullarında yetişmesinin uygun olmasıdır. İlkbahar mevsiminin
yağışlı olması gerekir. Bu mevsim kurak geçerse, buğday üretimi
düşer. Türkiye, dünya buğday üretiminde Rusya, ABD, Kanada,
Hindistan ve Fransa'dan sonra altıncı sıradadır.
Arpa: Buğdaya göre daha soğuk ve kurak koşullarda yetişir. Buğdaydan
sonra en çok üretilen tahıldır. Ülkemizde Doğu Karadeniz Bölümü
dışında, özellikle İç Anadolu Bölgesi'nde yetişir. Bira sanayinin
ham maddesidir. Ayrıca hayvan yemi ola-rakta kullanılır.
Mısır: ilkbahar ve yaz mevsiminin yağışlı ve toprağın yeterince
nemli olması nedeniyle Karadeniz kıyılarında mısır tarımı doğal
olarak yetişebilir. Yaz sıcaklıklarının yüksek olduğu Akdeniz Bölge-si'nin
sulanabilen kesimlerinde de mısır yetişir. Yıllık 3 milyon ton
civarında mısır üretiminin %50'sini Akdeniz bölgesi karşılakmaktadır.
Çeltik (pirinç): Sürekli su ve yaz sıcaklığı isteyen çeltik,
ülkemizde 1000 m'nin altındaki akarsu boyu ovalarında yetişir.
Kızılırmak'ın kollarından Devrez ve Gökırmak vadileri boyunca, Bafra
ve Çarşamba ovalarında özellikle Terme-Çarşamba arasında, Çoruh
vadisinde, Sakarya vadisi boyunca, Amik ovası ile Meriç deltası
(Enez'de) ve taşkın vadisi boyuna pirinç tarlaları görülür. Yıllık
üretim 200.000 tondur. Marmara toplam pirinç üretiminin yarıdan
fazlasını karşılar.
2. Baklagiller: Baklagillerden fasulye, nohut,
mercimek ülkemizde yetiştirilir.
Fasulye: Ülkemizin temel besinlerinden birisidir. Yüksekliği 1200
m'yi aşmayan ve yaz mevsiminde sulanabilen kıyı ovalarımızda
yetiştirilir.
Nohut ve Mercimek: Genel olarak İç ve Güneydoğu Anadolu'da
yetiştirilir. Şanlı Urfa mercimek üretimi bakımından önde gelen
illerimizden-dir. Üretilen nohut ve mercimek ancak ülke
gereksinimini karşılar. Yeşil mercimekte iç anadolu, kırmızı
mercimekte G. D. Anadolu ilk sırada gelmektedir.
3. Sebze ve meyveler: Uygun iklim koşulları ve farklı yeryüzü
şekilleri nedeniyle ülkemizde çok çeşitli sebze ve meyve üretilir.
Özellikle son yıllarda
sebze üretiminde Akdeniz Bölge'sinde belirgin bir
gelişme söz konusudur. Meyvelerimiz arasında ise,
Bursa'nın şeftalisi, Malatya'nın kayısısı, İzmit (Yarımca), İzmir
(Kemalpaşa), İsparta (Senirkent-Uluborlu) kirazı, Ankara'nın armudu,
Anamur'un muzu,Amasya'nın elması yurt içinde olduğu kadar yurt
dışında da pazar bulmaktadır. Ülkemizde seracılığın da gelişmesi ile
her çeşit sebzeyi her mevsim
bulmak mümkün olmaktadır.
Turunçgiller: Mandalina, portakal, limon ve greyfurt
ülkemizde en çok üretilenleridir. Kışların ılıman, yazların ise
sıcak geçtiği ve sulamanın yeterli olduğu arazilerde yetişir.
Akdeniz Bölgesi'nde Antalya, Mersin, Adana ve Hatay, Ege'de İzmir,
Muğla ve Aydın illeri ile Doğu Karadeniz'de kısmen Rize çevresi
başlıca üretim alanlarıdır.
Fındık: Ana vatanı Türkiye'dir. Kıyıdan 60 km içerilere, 700-750 m
yükseltilere kadar çıkan ve yıllık ortalama yağışın 1000-2000 mm
olduğu sahalarda yetişen fındık, Karadeniz Bölgesi'nde kıyı
şeridinde dar bir alanda yetişir. Üretimin %75'ini ihraç ettiğimiz
bu ürünün, %80'i Karadeniz, %20'i Marmara Bölgesi'nde yetişir.
Türkiye, dünya fındık üretiminin %80'ini sağlar. Türkiye'yi italya
ve ispanya izler.
incir: Akdeniz ve Ege bölgelerimizde kıyıya yakın kesimlerde yetişen
incir, soğuk ve dondan etkilenir. Ege Bölgesi'nde Aydın çevresinde
yetiştiriler incir, ülkemiz üretiminin 2/3'ü kadar olup bu üretimle
dünyada ilk sırayı alır ve bir tekel durumundadır.
Üzüm ve bağcılık: Türkiye'nin önemli bir tarımsal potansiyeli de
bağcılıktır. Soğuğa dayanıkl olan bağlar, dikili alanlarımızın
%17'sini oluşturur Hemen her bölgemizde yetişmekle birlikte, ekono
mik olarak bağcılık en yaygın Ege Bölgesi'nde ya pıtır. Bu bölgede
yetişen çekirdeksiz üzümler dün yaca ünlüdür. Aydın, Denizli,
Manisa, İzmir, Muğlc bağcılığın en fazla görüldüğü illerdir. Ege
Bölge sinden sonra, Güneydoğu Anadolu Bölgesi'nde özellikle Gazi
Antep, Mardin, Diyarbakır ve Adıya man illerinde yetiştirilir. İç
Anadolu, Akdeniz, Mar mara bölgeleri onları izler. Üzümler, hem yaş
hen de kuru olarak tüketilir. Kuru üzüm üretiminde dün yada ilk
sırayı ülkemiz alır. İç Anadolu'da Ürgüp Nevşehir üzümlerinin bir
bölümü ise şarap üreti minde kullanılır.
4. Sanayi Bitkileri
Pamuk: Tekstil sanayinin ham maddesi ola pamuk yazı sıcak ve
kurak, ekildikten sonra sulc manın yapıldığı ovalarda yetiştirilir.
Akdeniz v Ege bölgelerinin sulanabilen alüvyal ovalarında uygun
yetişme ortamı bulmuştur. Güneydoğu Anadolu Bölgesi ile Güney
Marmara Bölümü'nde de yetişir. Pamuk üretiminde ülkemiz dünyada 5.
sıradadır.
Şeker pancarı: 1926'da Uşak ve Alpullu fabrikalarında şeker
üretiminin başlaması ve bu fabrikaların artışıyla ülkedeki şeker
pancarı üretimi de tüm ülkeye yayılmıştır. Yetişme alanı deniz
seviyesinden itibaren ve 1900 m'lere kadar ulaşabilir. Doğal yetişme
ortamında iklim nemli ve ılımandır. Ülkemiz ekili-dikili alanlarının
%2'sinde şeker pancarı yetiştirilir.
Tütün: Önemli ihraç ürünlerimizden biri olan ve ekim alanları
devlet denetiminde olan tütün deniz seviyesinden başlayarak, Doğu
Anadolu'da 1500 m'lere kadar yetişebilir. Karadeniz Bölgesi'nde
Bafra ve Çarşamba ovalarında, Karadeniz gerisinde Erbaa-Niksar ve
Taşova çevrelerinde, Güney Marmara ovalarında, Trakya'da, Ege
Bölgesinde özellikle Akhisar ve Bakırçay ovalarında, Doğu Anadolu
Bölgesi'nde ise, Muş, Bitlis, Malatya ve Elazığ illeri önemli tütün
alanlarıdır. Türkiye tütün üretiminde dünyada 5. sıradadır. Tütün
üretiminde en fazla yetiştiren bölgemiz Ege bölgesidir. (% 59'u)
Ayçiçeği: Sıvı yağ tüketimi bakımından ayçiçeği tohumlarından
elde edilen yağ, önemli bir besin maddesidir. Sıcağı ve nemi sever,
çapa ve bakım ister. En çok Marmara Bölgesi'nde özellikle de
Trakya'da Edirne, Tekirdağ illerinde yetiştirilir. Bu yöre, ülke
üretiminin 3/4'üne karşılık gelir. Ayrıca Akdeniz, Ege ve Batı
Karadeniz'deki alüvyal ovalarda da yetişir.
Çay: Yetişmesi için bol yağış ve sıcaklık ister. Kışların
ılıman geçmesi de önemlidir. Yıllık ortalama yağışın 1600-2400 mm
arasında olması çayın uygun yetişme ortamıdır. Çay bahçelerinin
yükseltisi en çok 600-700 m'lere kadar çıkabilir. Doğal ekim alanı
Doğu Karadeniz Bölümü sahilimizde Giresun'dan Gürcistan sınırına
kadar olan saha-dır.1940'larda ülkemize Kafkasya'dan getirilmiştir.
En fazla Rize'de yetişir. Üretimin %80'i bu ilden karşılanır. Birçok
ülkeye ihraç edilir.
Zeytin: Akdeniz ikliminin önemli ağaçlarından biri olan
zeytin, ülkemizde çok geniş yayılış alanına sahiptir. Yıllık
ortalama yağışın 1000-1200 mm, yıllık sıcaklık ortalamasının 15-20°C
olduğu alanlarda ve 800 m'yi aşmayan yükseltilerde yetişir.
Sıcaklığın 0°C'nin altına düşmesi ile zeytin ağaçları zarar görür.
Trabzon-Samsun arasındaki Doğu Karadeniz kıyılarımızda,
Artvin-Yusufeli arasında Çoruh vadisinde, Güney Marmara kıyı
ovalarımızdan başlamak üzere Ege ve Akdeniz sahillerini izleyerek
İskenderun Körfezine kadar olan arazilerde zeytin yetiştirilir.
Sofralık zeytin, zeytinyağı ve sabun üretiminde kullanılır. Zeytin
üretiminde ülkemiz dünyada dördüncü sıradadır.
Diğer Coğrafya Notları, Testleri ve Videoları için Tıklayınız