Türkiye'de Yerleşme
Coğrafya Türkiye'de Yerleşme
Bu dersimizde türkiye'de nüfus ve yerleşme konu anlatımı, türkiye'de nüfus ve yerleşme kpss, türkiyede yerleşim gibi konuları ele alacağız.
Anadolu'da eski yerleşmeler günümüzden 11 000-12 000 yıl
öncesine tarihlenmektedir.
Bunda ılıman iklim, zengin bitki örtüsü ve su kaynakları, coğrafî
konum, çeşitli toprak tiplerinin varlığı, geniş kumsallar ile koy,
körfez ve kıyıların varlığı etkili olmuştur. Paleolitik devrinde ilk
yerleşmeler Kara-in (Antalya), Yarımburgaz (Küçük Çekmece) gibi
mağaralarda olmuştur. Neolitik'te Anadolu'da yerleşik yaşamın ve
buna dayalı olarak tarımın başladığı da görülür. Anadolu Lidyalılar,
Hititler, Yunanlılar, Romalılar, Persler, Selçuklular, Osmanlıların
yerleşim alanı olmuştur. Bu medeniyetlerin çeşitli kalıntıları halen
varlık ve izlerini sürdürürler.
Bir yerin köy ya da kent olmasında etkili olan faktörler; o yerin
nüfusu, konut sayısı, yönetim yapısı, tarım, sanayi, ticaret gibi
ekonomik etkinlik ve belirgin bir iş bölümünün yapılmasıdır.
Bir yerleşim merkezinin gelişmesinde; eğitim ve sağlık hizmetleri,
yer altı kaynakları, yönetim yapısı, turizm, tarım, ulaşım, ticaret
etkili olan faktörlerdir.
Türkiye'de yerleşmeler kırsal ve kentsel yerleşmeler olarak ikiye
ayrılır. Bu yerleşme birimlerini birbirinden ayıran önemli farklar
nüfus, geçim kaynakları ve iş bölümüdür.
Kırsal yerleşmeler: Kır yerleşmelerinde nüfus, geçimini
tarımsal ve hayvansal ürünlerden sağlar. Hayat tarzı olarak
konargöçerlik ve yaylacılık gibi yarı yerleşik biçim ile beraber
sürekli yerleşik yaşam daha etkindir. Kırsal yerleşmeler; suyun az
olduğu alanlarda toplanmadan dolayı İç Anadolu, Doğu Anadolu ve
Güneydoğu Anadolu bölgelerinde görülen toplu yerleşme şeklinde
olduğu gibi, suyun ve eğimin fazla olduğu Karadeniz Bölgesi'nde
dağınık yerleşmeler olarak görülür.
Köy altı yerleşmeleri (çiftlik, mezra, kom, divan, yayla, oba),
köyler, beldeler, ilçeler kırsal yerleşme çeşitlerini oluştururlar.
Köy, nüfusu 2000'den az olan yerlerdir. Mahallelerin gelişmiş olduğu
sosyo-ekonomik yerleşim birimleridir. 1927'de ülkemizde köylerde
yaşayanların sayısı 10.3 milyon ve nüfusun %75'i iken, 2000 nüfus
sayımına göre köylerde yaşayanların sayısı 23.7 milyon ve nüfusun
%35'i olmuştur
Ekonomik etkinliklerine göre ülkemizde; tarımla uğraşan köyler,
hayvancılıkla uğraşan köyler, sebze, meyve ve sanayi bitkileri
yetiştiren köyler, orman köyleri, balıkçı köyleri, el sanatları ve
imalat faaliyetleri ile uğraşan köyler bulunur.
Köyler coğrafi konuma göre; ova köyleri, tepe ve yamaç köyleri,
orman kenarı ya da orman içi köyleri olmak üzere farklılık da
gösterirler.
Kentsel yerleşmeler (şehirler): Kentler, köylere göre on
binlerce nüfusu barındırır ve iş kolları çok çeşitlidir. Kentlerdeki
yaşam standardı köylere göre çok yüksektir. Kentler nüfus yapılarına
göre beşe ayrılır (2000 yılı nüfus sayımına göre örnek-lendirilmiştir):
*Çok küçük kentler (kasaba) (nüfusu 10 000-25 000 arasında olan
yerler: Şile, Hereke...)
*Küçük kentler (nüfusu 25 001-50 000 arası olan yerler: Bayburt,
Bartın, Ardahan...)
*Orta boyutlu kentler (nüfusu 50 001-100 000 arasında olan yerler:
Kilis, Tunceli, Yalova, Gümüşhane, Artvin...)
*Büyük kentler (nüfusu 100 001-500 000 arasında olan yerler: Tokat,
Kütahya, Zonguldak, Elâzığ, Erzincan...)
*Çok büyük kentler ya da metropolitan kentler (Nüfusu 500 001'den
fazla yerler: İstanbul, Ankara, İzmir, Bursa, Konya, Gazi Antep,
Mersin, Samsun, Erzurum...)
Ülkemizde kentler, nüfuslarının yanı sıra fonksiyonlarına göre
tarım, ticaret, liman, askerî, üniversite, turizm, idarî ve sanayi
kentleri olarak da ayrılabilir.
Türkiye'de meskenler dört ayrı tipte görülür: Bunlar ormanların bol
bulunduğu Karadeniz Bölgesi'nde ahşap meskenler, İç, Doğu ve
Güneydoğu Anadolu bölgelerimizde ormandan ve ev yapımı için
elverişli taşların varlığından uzak olduğu için kerpiç meskenler,
yörede mevcut olan taşlara göre örneğin Akdeniz Bölgesi'nde
kalkerlerden, Ege Bölgesi'nde şistlerden, Doğu ve Güneydoğu Anadolu
bölgelerimizde bazaltlardan yapılma taş meskenler ve mimarî bir plan
dahilinde betonun içine demirin konulmasıyla çok katlı binalar
biçiminde yapılan betonarme meskenlerdir.
Diğer Coğrafya Notları, Testleri ve Videoları için Tıklayınız