LOZAN BARIŞ ANTLAŞMASI
Bu dersimizde lozan barış antlaşması maddeleri, lozan antlaşması önemi, lozan antlaşması sonuçları, lozan antlaşması kim imzaladı, lozan antlaşmasında ele alınan konular gibi konuları ele alacağız.
Lozan Antlaşması 24 Temmuz 1923 tarihinde İsviçre'nin Lozan şehrinde, Türkiye Büyük Millet Meclisi temsilcileriyle Birleşik Krallık, Fransa, İtalya, Japonya, Yunanistan, Romanya, Bulgaristan, Portekiz, Belçika ve Yugoslavya temsilcileri tarafından, Leman gölü kıyısındaki Beau-Rivage Palace'ta imzalanmıştır. Türkiye'yi İsmet İnönü başkanlığındaki heyet temsil etmiştir.
a. Kapitülasyonlar
b. Doğu'da Ermeni devletinin kurulması
SINIRLAR
Sovyet Sınırı: Kars Antlaşması'yla çizilen yer kabul edilmiştir.
Suriye Sınırı: Fransızlarla imzalanan Ankara Antlaşmasındaki
sınır kabul edildi.
iran Sınırı: 1639 Kasr-ı Şirin Antlaşmasıyla çizilen sınır
küçük değişikliklerle kabul edilmiştir.
Irak Sınırı: Musul üzerinde anlaşma olmadı. İngiltere ve
Türkiye kendi aralarında daha sonra görüşeceklerdi.
Batı Sınırı: Doğu Trakya bize geri verildi. Karaağaç ve
yöresi de Yunanistan'dan alınacak savaş tazminatına sayıldı. Ege
adalarının Türk sınırına yakın olanlar da asker bulundurulmayacaktı.
Yunan Sınırı: Mudanya Ateşkes Antlaşması'yla
Bulgar Sınırı: Balkan Savaşlar'ının ardından
Bulgaristan'la imzalanan İstanbul Antlaşması'yla çizilmiştir.
Kapitülâsyonlar: Her türlü kapitülâsyonlar tüm sonuçlarıyla
birlikte kaldırıldı.
Azınlıklar: Bütün azınlıklar Türk uyrukludur. Hiçbir
ayrıcalıkları yoktur. Batı Trakya'daki Türklerle İstanbul'daki
Rumlar dışında, Anadolu ve Doğu Trakya'daki Rumlar ve
Yunanistan'daki Türkler değiş tokuş edilecektir.
Savaş Tazminatları: I. Dünya Savaşı nedeniyle bizden istenen
savaş tazminatından vazgeçildi. Yunanistan savaş tazminatını
ödeyemediğinden karşılığında Karaağaç'ı bize bırakmışlardır.
Devlet Borçları: Faizler rededildi. Ana para ödendi. Borçlar
Osmanlı imparatorluğu'ndan ayrılan devletlerle aramızda bölüşüldü.
Bize düşen bölümü düzenli taksitlere bağlanarak kâğıt para esasına
göre ödenmesi sağlandı.
Patrikhane: istanbul'dan uzaklaştırmak istesek de
uzaklaştıramadık.
Boğazlar: Boğazlar bize geri verildi. Ancak geliş gidiş
serbest olacak ve bu Milletler Cemiyeti denetiminde, başkanının Türk
olduğu uluslar arası bir komisyon düzenleyecekti. Boğazın her iki
yakası da askerden arındırılacaktı.
Yabancı Okullar: Tamamı Milli Eğitim'e katılmıştır. Tarih ve
Türkçe öğretmenleri Türk olacaktır.
Lozan'da Çözümlenemeyen Sorunlar
Boğazların uluslar arası komisyonun denetimine bırakılması
ulusal egemenlik haklarını zedelemiştir. Bu durumu, 1936'da Montrö
Boğazlar Sözleşmesi ile giderildi. Hatay'ın alınamaması (Hatay
meclisi aldığı kararla Türkiye Cumhuriyeti'ne bağlanmasıyla sorun
çözüldü). Musul'un alınamamasıdır.
Lozan Antlaşmasının Önemi
Yeni ve bağımsız Türk Devleti'nin siyasî varlığı tüm milletlerce
resmen kabul edildi. Günümüzde hâlâ geçerliliğini korumaktadır.
Yorum: Bağımsızlık mücadelemizin başarıyla sonuçlanması,
sömürge altında bulunan milletleri harekete geçirmiştir.
CUMHURİYETİN İLANI (29 EKİM 1923)
TBMM açıldığında rejimin adı ortam elverişli olmadığından
konulmamıştır. Böylece, devlet başkanlığı sorunu çözülmüş, kabine
sistemine geçilmiş, devletin rejimi ve adı belli olmuştur.
Cumhurbaşkanı ve başbakanlık oluşturulmuştur.
ÇOK PARTİLİ HAYATA GEÇİŞ DENEMELERİ
Cumhuriyet Halk Fırkası (9 Ağustos 1923):
Yapılacak inkılâpların halka maledilmesini isteyen Mustafa Kemal
tarafından kuruldu. Cumhuriyetin ilk siyasî partisi olan bu parti,
devletçilik ve halkçılık ilkesini benimsemiştir, ismi, ilk
kurulduğunda Halk Fırkası idi. 1924'te Cumhuriyet Halk Fırkasına
dönüştü.
Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası (17 Kasım 1924 - 5 Haziran 1925):
İnkılâpların yapılması sırasında fikir ayrılığına giren Kâzım
Karabekir, Ali Fuat Paşa, Rauf Orbay, Adnan Adıvar Cumhuriyet
döneminin ilk muhalefet partisini kurdular. Ekonomide devletçiliğe
karşı liberalizmi savundular. Parti "Dini inançlara saygılıdır"
prensibi ile, Şeyh Sait İsyanı'nda oynadığı rol nedeniyle
kapatılmıştır.
Şeyh Sait İsyanı (13 Şubat 1925): Musul görüşmelerinin yapıldığı
sırada ingilizlerin kışkırtmaları ile çıkmıştır. Rejime ve lâikliğe
karşı ilk isyandır. Takrir-i Sükun Kanunu çıkartılıp istiklâl
Mahkemeleri kuruldu.
Yorum: Türk halkının henüz demokrasiye hazıı olmadığı anlaşılmıştır.
Serbest Cumhuriyet Fırkası (12 Ağustos 1930): Mustafa Kemal
isteğiyle çok partili hayatî geçiş ve demokrasiyi gerçekleştirmek
amacıylc kuruldu. Ekonomide liberalizmi savundular. Part içine yine
lâikliğe ve rejime karşı olanlar sizine? Fethi Okyar partiyi 18
Aralık 1930 günü feshetti.
Menemen Olayı (23 Aralık 1930)
Serbest Cumhuriyet Fırkası'nın kapatılması üzerine inkılaplara karşı
olanlar tarafından Lâik düzeni yıkmak için çıkmıştır. Suçlular
İstiklâl Mahkemelerimde yargılandı. Ayaklanmayı bastırmak isteyen
Asteğmen Kubilay öldürülmüştü. Böylece kurulan iki parti
(Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası ile Serbest Cumhuriyet Fırkası),
çok partili hayata geçiş için ortam elverişli olmadığından 1946'ya
kadar ülkeyi tek parti yönetti.
Halifeliğin Kaldırılması (3 Mart 1924)
Saltanat yanlılarının halifeliğin etrafında toplanması, Son halife
Abdumecid Efendi'nin devlet işlerine karışması, halifelik makamının
cumhuriyetçilik, milliyetçilik ve lâikliğe bağdaşmamasıdır.
Sonucunda, inkılâpların yapılmasındaki engel kalktı. Lâik düzen için
atılan ilk adımdır.
1924 Anayasası
ilk anayasa olağanüstü şartlara göre hazırlanmıştı. Bu yüzden yeni
bir anayasaya ihtiyaç vardı.
Buna göre;
* Cumhurbaşkanı meclis üyeleri içinden dört yılda bir seçilir.
Cumhurbaşkanı da milletvekilleri arasından başbakan ve meclis
başkanını seçer.
1963 yılına kadar yürürlükte kalmıştır.
* Devletin dini İslamdır maddesi getirilmiştir. Yargı maddesi,
bağımsız mahkemelere bırakılmıştır.
Diğer Tarih Notları, Testleri ve Videoları için Tıklayınız