Cümle Çeşitleri Konu Anlatımı

Bu dersimizde cümle türleri, cümle türleri konu anlatımı, cümle türleri örnekleri, cümle türleri ders notları, cümle türleri nelerdir gibi konuları ele alacağız.

I. YÜKLEMİN TÜRÜNE GÖRE CÜMLELER

1. İsim Cümlesi: Yüklemi isim ya da isim soylu bir kelime olan cümlelere denir.
Sorusunun doğru cevabı bu değil.
Bizi arayan kimlerdi?
Görmeyeli nasılsın?
Dün yapılan yarışmada siz yoktunuz.
O, her zaman anlayışlıdır.

2. Fiil Cümlesi: Yüklemi çekimli bir fiil olan cümlelerdir.
Sabah, kahvaltı yapmadan evden çıkmam. Büyük annesinin evinden dönüyordu. Müzik dinlemeyi çok seviyor. Bu berbat yerde nasıl yaşıyor?

II. YÜKLEMİN YERİNE (ÖĞE DİZİLİŞİNE) GÖRE CÜMLELER

1. Kurallı Cümle: Yüklemi sonda olan cümlelerdir.

Bu renkler üzerinde gezinen hayallerimdi. Beni hayallerimin bittiği yere asın.

2. Kuralsız (Devrik) Cümle: Yüklemi sonda olmayan cümlelerdir.

Hatırlarım seni gezdiğim bu sahilde. Caddeler her zaman temizdir bu güzel şehirde.

3. Eksiltili Cümle: Asıl öğelerinden biri olan yüklemi düşmüş olan cümlelerdir. Herkes tarafından bilinen yüklem söylenmez.

Üzgünüm ama onu... (kaybettik) İkisi de öyle iyi, öyle dost canlısı insanlar ki... (onları çok seviyorum)

III. ANLAMLARINA GÖRE CÜMLELER

1. Olumlu Cümle: Yüklemin belirttiği anlamın olduğunu, yapıldığını, gerçekleştiğini belirten cümlelerdir.

Sadece su içmek istiyorum. Her zaman bakımlıdır. Anlatacaklarımı dikkatle dinler misin?

2. Olumsuz Cümle: Yüklemin belirttiği anlamın olmadığını, yapılmadığını, gerçekleşmediğini belirten cümlelerdir. Fiil cümlelerinde olumsuzluk -ma ekiyle; isim cümlelerinde olumsuzluk değil kelimesiyle yapılır. Olumsuzluk yapan ekler; -me, -ma, -mez, -maz, -sız, ne... ne, mi'dir. Olumsuzluk yapan sözcükler; yok, değildir.

Zaman bir türlü geçmiyor.
Hava soğumuştu ama yağmur yağmamıştı.
Abant'a giden yol, bu değildi.
Hiçbir şey sonsuz değil.
O buradan geçmez.
Bizi ne aradı ne sordu.
O buraya gelir mi hiç.

3. Soru Cümlesi: Bir istekte bulunmak veya bir durumu öğrenmek amacıyla soru sıfatı, soru zamiri, soru zarfıyla ya da soru edatı -mi ile kurulan cümlelerdir. Yanıt gerektirmeyen soru cümleleri de vardır: Kim dinler onu? Orada niçin konuşuyorsunuz? Sen nasıl insansın? Sen utanmıyor musun?

Masadaki bardağı bana uzatabilir misin? Akşamki tiyatro nasıldı? Öğretmenin çağırdıkları kimlermiş? En son okuduğun hangi kitaptı?

4. Ünlem Cümlesi: Sevinç, acı, hüzün, korku, şaşkınlık gibi duygulanmalar ve heyecanlanmalarda ünlemlerle kurulan cümlelerdir.
Aman Allah'ım, bu da ne!
Hey, oradaki; elindekini buraya getir!
Of, yeter artık!
Ay, elim acıdı!


IV. YAPILARINA GÖRE CÜMLELER

1. Basit Cümle: İçinde bir tek yargı, dolayısıyla bir tek yüklem olan cümlelere denir.

Senin tek görevin çalışmaktır. Bilgisayarımı tamir eder misin? İstiklal Marşı'nı kim bestelemiştir? Onun kitaplarını çok beğeniyorum.

2. Birleşik Cümle: İçinde birden fazla yargısı bulunan cümlelerdir. Birleşik cümleler şunlardır:
a. Girişik (Asıl) Birleşik Cümle: Yan cümleleri fiilimsilerle kurulan cümlelerdir. Yan cümle, temel cümlenin bir öğesidir.
• Neler aldığını bize göstermedi. yan cümle (b.li nesne)
• Ahmet, kitaplarını masaya bırakarak odadan çıktı. yan cümle (zarf tümleci)
• Merdivenleri hızla çıkan Duygu, nefes nefese yan cümle (özne) kalmıştı.

b) Koşullu (şart) Cümle: Yan cümlesi şart kipiyle çekimlenmiş cümlelerdir. Bu yan cümleler genellikle temel cümlenin zarf tümleci olurlar.
• Bu konuları iyi öğrenirse sınavda başarılı olur.
yan cümle (zarf tümleci)

•Anlatacağın hikâye güzel değilse kimse dinlemez, yan cümle (zarf tümleci)

c. Ki'li Birleşik Cümle: "ki" bağlacının bağladığı cümlelerdir.
• İnsanları sev ki sen de sevilesin.
• Nice öğrenci bilirim ki kitabın yüzünü açmadan okula gelir.

d. Kaynaşık (İçice Birleşik) Cümle: Temel cümleyle birlikte içinde başka bir konuşma cümlesi bulunan birleşik cümlelerdir.
Müdürüm, "Her iş zamanında yapılmalıdır." diyor.
Bu konuda babam "Kimseyi kandırmamalısın." derdi.
e. Sıralı Birleşik Cümle: Virgül (,), noktalı virgül (;) işaretleriyle birbirine bağlanan, birden fazla yargı bildiren cümlelerdir. Bu tür cümlelerde her cümlenin kendi içinde öğeleri vardır.

• Her sabah erken kalkar, kahvaltısını bahçesindeki ağaçlara karşı yapar; işine huzurlu bir şekilde giderdi.
• El el üstünde olur; ev ev üstünde olmaz.

f. Bağlı Birleşik Cümle: Bağlaçlarla birleştirilen ve içinde birden fazla yargısı olan cümlelerdir.
• Soluk benizliydi ve başında eski bir şapka vardı.
• Biz dans ediyorduk fakat onlar keyifsizce oturuyordu.

g. Arasözlü (Ara Cümleli) Cümle: Kuruluşunda ara söz bulunan cümlelerdir.
• O gün, sinemaya gittiğimiz gün, çok mutluydum.
• Arkadaşın, mavi gözlü olan, güvenilir biri değil.

• SİTE İÇİ ARAMA
• Kariyerdersleri.com
• KATEGORİLER
• HAKKIMIZDA