İsimler, Adlar Konu Anlatımı
İSİM (AD)
Bu dersimizde isimler konu anlatımı ygs, isimler video izle, türkçe isimlerin özellikleri, türkçe isimler konusu, isimler test gibi konuları ele alacağız.
Canlı, cansız varlıkları; duygu ve düşünceleri karşılayan
kelimelere isim (ad) denir. İsimler varlıkların özelliğine göre dört
çeşittir: Özel isim, cins isim, somut isim, soyut isim.
Özel İsim: Dünyada eşi benzeri olmayan, tek bulunan
varlıklara verilen isimlerdir. Özel isimlerin ilk harfleri daima
büyük yazılır. Çekim eki aldıklarında bu ekler kesme işaretiyle
ayrılır.
Türkiye'ye, Yaşar Kemal'den, Balıkesir'de...
Çanakkale Boğazı'nı, Topkapı Sarayı'na...
Kadıköy'ü...
Cins isim: Aynı türden olan varlıklara verilen isimlerdir.
bulut, düşünce, kedi, meşe, kapı, kelebek, ceket, revani, akıl,
terlik...
Somut isim (Madde İsmi): Varlıklarını duyu organlarımızla
algılayabildiğimiz nesnelere verilen isimlerdir.
taş, çiçek, parmak, su, yaprak, sokak, kitap, kaşık, toprak, hava...
Soyut İsim (Mana İsmi): Varlığı görülmeyen ancak düşünce
yoluyla kabul edilen kavramlara verilen isimlerdir.
rüya, cesaret, özlem, kuşku, ruh, sevgi, mutluluk, özgürlük, zekâ,
bilinç...
Topluluk İsmi: Çokluk eki almadığı hâlde teklerin bir arada
bulunmasından oluşan topluluğu karşılayan isimlerdir.
orman, sürü, sınıf, meclis, grup, deste, demet, komite, ordu,
millet...
İsimlerde Küçültme
-cık, -cak, -cağız, -çığım eklerini alan isimlerde, ismin
karşıladığı varlık veya kavramın anlamında bir
küçültme söz konusu olur. küçük çocuk -> çocuk-cuk küçük çanta ->
çanta-cık
Bazı durumlarda küçültme ekleri sevgi ve acıma ifade ederler.
zavallı yavru -+ yavru-cak -> yavrucağız zavallı kadın ->
kadın-cağız sevgili annem -» anneciğim
İsmin Hâlleri
1. Yalın Hâl: Hâl eki almamış isimlerin hâline denir. Çokluk
eki, iyelik ekleri, hâl ekleri sınıfında olmadığı için bu ekleri
alan isimler hâl eklerini al-mamışlarsa yalın hâldedirler.
Sandalye kırıktı. Evimiz yeni yapıldı. Sorular zor değildi. Ahmet,
bizimle gelmiyormuş.
2. Yükleme Hâli: (belirtme) -ı, -i, -u, -ü sekilinde
kullanılabilir. Belirtili nesne oluşturur. İsmin bir etkiyle geçişli
fiile bağlanmış hâlidir. Eylemin etkilediği varlığı belirtir.
Pencereyi açar mısın? Komşunun kedisi yüzümü tırmaladı. Adıyaman'ı
daha önce görmemiştim. Gazeteyi odaya götür.
3. Yaklaşma (Yönelme) Hâli: (-a) Bir ismin, eylemin yöneldiği
yeri bildiren hâlidir. Eyleme neye, kime, nereye soruları sorularak
bulunur. Zaman isimlerinde zarf tümleci olur.
Çocuk okula ne zaman gidecek? Merdivenlere dikkat et. Alışveriş için
Bostancı'ya gidiyorum. Bayram tatilinde köye gideceğiz.
4. Bulunma Hâli: (-da) İsmin, yüklemin olduğu yeri bildiren
hâlidir, -de, -da, -te, -ta şeklinde kulla-nılabilir.Zaman
isimlerine gelirse zarf tümleci olur. İçinde üzerinde üstünde anlamı
verir, bitişik yazılır.
Sınıfta kimse konuşmuyordu. Trabzon'da akrabalarım var. Bana
verdiğin mendil cebimde duruyor. Bu anlattıkların kitapta yazmıyor.
5. Ayrılma (Çıkma) Hâli: (-dan) ismin, yüklemin belirttiği
işin nereden başladığını veya ayrıldığını bildiren hâlidir.
İyi haberi ondan aldık.
Mutfaktan bir ses geliyor.
Bütün arabalar köprüden teker teker geçti.
Bu parfüm çiçekten daha güzel kokamaz.
İsim Tamlamaları
İsimlerin bir araya gelerek bir kavramı, bir olguyu, kuruluşu,
yeri belirtmesiyle oluşan tamlamalardır. İsim tamlamalarında
tamlayan ve tamlanan diye iki unsur vardır. Asıl unsur tamlanan
unsurudur. İsimlerin aldığı eklere ve kelime sayısına göre isim
tamlamaları dört çeşittir:
1. Belirtili İsim Tamlaması: Tamlanan ismin kime, neye ait
olduğunu belirtir. Tamlayan ile tamlanan arasına başka sözcükler
girebilir.
tamlayan + (-in) tamlanan + (-i)
yolcu-n-un bilet-j ev-in baca-s-ı
insan-ın bitmeyen umud-u
meclis-in bahçe-s-i dilim-in uc-u
yemeğ-in biraz fazla olan tuz-u
2. Belirtisiz İsim Tamlaması: Tamlanan ismin neye ait
olduğunu belirtir, genel anlam verir. İsimler arasına başka sözcük
girmez. Tamlanan ismin sıfatı tamlama önüne gelir.
tamlayan (yalın) + tamlanan (-i) Adalet Bakan-ı reçel kavanoz-u, yüz
ifade-s-i matematik ders-i cam kırıklar-ı deniz otobüs-ü
3. Takısız İsim Tamlaması: Tamlanan ismin neden yapıldığını
belirtir. İsimler gerçek anlamlı değilse sıfat tamlaması olur.
İsimlerin arasına -den eki girebilir.
tamlayan (yalın) + tamlanan (yalın)
demir kapı cam bardak ipek gömlek
taş duvar tahta masa çelik yelek
Takısız isim tamlamalarında tamlayan da tam lanan da gerçek
anlamlarında kullanılır. Eğer tam layan isim,
gerçek anlamlı değil de benzetme yö nü ön plana çıkarılarak mecaz
anlamda kullanılır sa bu tür tamlamalar takısız isim tamlaması değ
sıfat tamlaması olur.
ipek saç çelik bilek taş kalpli
(saç ipeğe, bilek çeliğe, kalp taşa benzetilmiştir.
4. Zincirleme isim Tamlaması
Üç ya da daha fazla ismin bir araya gelere oluşturduğu isim
tamlamalarıdır. Tamlayan vey tamlanan diğer tamlananlardan biriyle
oluşur, isirr lerin arasına başka sözcükler girebilir.
Milli Eğitim Bakanlığı, duvar boyasının reng anne sütünün yararı,
Türkçe dersinin konusı masa örtüsünün solan boyası...
Yapılarına Göre İsimler
1. Basit isim: Hiçbir yapım eki almamış, kc hâlindeki isimlere
denir.
ev çelik halı sehpa köpet su deniz gemi masa inek
2. Türemiş İsim: İsim veya fiil kök ve gövdele ne yapım eki
eklenerek oluşturulan isimlere denir.
ek-mek su-cu
at-kı söz-lük
sev-gi koş-u
düşün-ce sor-u
kaz-ma yat-ak
3. Birleşik İsimler: İki ya da daha fazla isim, il, sıfat
gibi sözcüklerin bir araya gelerek oluştun ğu isimlere denir.
Birleşik isimlerin oluşunu sıras da anlam kaymaları ve ses olayları
görülebilir. E şik yazılırlar.
kuzu + kulağı bilgi + sayar
buz + dolabı ana + yasa
dedi + kodu gece + kondu
baş + bakan Çanak + kale
Ak + saray can + kurtaran
sivri + sinek
Diğer Türkçe Notları, Testleri ve Videoları için Tıklayınız